Unikatowe dzieła budownictwa obronnego tzw. Przedmościa Warszawskiego w rejestrze zabytków

piątek, 23 września 2022 08:43

Do rejestru zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego trafiły unikatowe obiekty budownictwa obronnego z czasów I wojny światowej, wykorzystywane również w trakcie działań zbrojnych II wojny - schrony żelbetowe (ich części nadziemne i podziemne), wybudowane w latach 1915-1918, położone w Józefowie (gmina Józefów, pow. otwocki).

Prawną ochroną konserwatorską objęto pięć schronów będących częścią tzw. Przedmościa Warszawskiego. Wpisane do rejestru zabytków województwa mazowieckiego schrony stanowią elementy fortyfikacji i umocnień Przedmościa Warszawskiego (Brückenkopf Warschau), wzniesionego podczas I wojny światowej przez armię niemiecką, w celu osłonięcia Warszawy od wschodu na wypadek rosyjskiej ofensywy. Należące do Przedmościa Warszawy pozycje obronne typu półstałego (fortyfikacje polowe wzmocnione budowlami z żelbetu) ciągnęły się od Ryni nad Narwią do miejscowości Nadbrzeż nad Wisłą. Na linię obrony składały się żelbetowe schrony - dla piechoty, obserwatorów artylerii, ciężkich karabinów maszynowych (ckm) – a także liczne półtrwałe ukrycia z blachy falistej, uzupełnione rowami strzeleckimi i dobiegowymi oraz pasami przeszkód z drutu kolczastego. Władze wojskowe po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, w końcu lipca 1920 r., w obliczu sowieckiej ofensywy postanowiły wykorzystać fortyfikacje niemieckie jako drugą linię obrony. Niektóre ze schronów były wykorzystywane także w kampanii wrześniowej w 1939 r. Obsadzona została w tym czasie m.in. linia umocnień Przedmościa Warszawskiego w rejonie Beniaminów – Zielonka. Ważną strategiczną rolę w historii militarnych działań m.in. w walkach we wrześniu 1939 r. (most przez Wisłę i umocnienia w jego rejonie) oraz w 1944 r. pełnił także odcinek Józefów – obecnie jedyny częściowo czytelny na całej długości fragment pozycji Przedmościa Warszawskiego.

Do rejestru zabytków zostały wpisane:
- schron żelbetowy (żelbetowy schron obserwacyjny) z 1916 r., położony w Józefowie na działce ewidencyjnej nr 49/3. obręb 47, wykonany w odmianie z przedsionkiem na planie zbliżonym do litery „L”, zachowany w całości, ze swobodnym dostępem do wnętrza,
- schron żelbetowy (żelbetowe stanowisko obserwacyjne oraz schron bojowy), z 1916 r. położony w Józefowie na działce ewidencyjnej nr 53/15, obręb 47, stanowisko obserwacyjne jest prawdopodobnie częścią większej budowli o nieustalonej formie (przypuszczalnie schronu-podwalni - dużego schronu biernego ze stanowiskiem obserwacyjnym, wbudowanego w wał forteczny), obiekt położony u podnóża wydmy.
- schron żelbetowy (żelbetowe stanowisko obserwacyjne oraz schron bojowy), z 1916 r. położony w Józefowie na działce ewidencyjnej nr 53/15, obręb 47, obiekt skierowany na wschód (mógł ostrzeliwać czołowo przedpole w kierunku doliny Świdra i mostu kolejowego), zachowany w całości, ze śladami późniejszych adaptacji i przekształconym nasypem.
- żelbetowy schron obserwacyjny, położony w Józefowie w pasie drogowym drogi gminnej - ul. Ejsmonda (na odcinku pomiędzy ul. Zieloną a Wiślaną) - na działkach ewidencyjnej nr 1/7 obręb 61 oraz nr 87/7 obręb 64, obiekt położony na płaskim terenie w pobliżu punktu oporu na tzw. Górce Reiswassera, skierowany został na wschód, w kierunku Świdra i mostu kolejowego, wykonany został na planie zbliżonym do litery „T”, pierwotny nasyp maskujący został całkowicie usunięty, a teren wokół schronu splantowany.
- żelbetowy schron obserwacyjny, położony w Józefowie na działkach ewidencyjnej nr 54/3, 54/5 obręb 47, obiekt miał za zadanie kontrolować przedpole od strony Świdra. Wykonany został w odmianie z przedsionkiem, na planie zbliżonym do litery „L”. Zachowany w całości, oprócz nasypu, znajduje się obecnie w pasie drogi gminnej.

prof. dr hab. Jakub Lewicki
Mazowiecki Wojewódzki
Konserwator Zabytków

„Plejada”, elizeum i mykwa

środa, 14 września 2022 09:14

Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków przekazał kolejne środki na projekty i konserwacje, ważnych historycznych miejsc związanych z Warszawą i Mazowszem.

240 tysięcy zł to dotacja na konserwację polichromii ściennej pt. „plejady” autorstwa Wojciecha Fangora znajdującej się w Willi Janówek na terenie PAN Ogrodu Botanicznego w Powsinie. 129 000 zł MWKZ przeznaczył na prace konserwatorskie i restauratorskie sgraffita „Stara i Nowa Warszawa” znajdującego się na budynku przy ulicy Bednarskiej 11 w Warszawie. To ostatni etap prac przy zabytku. Ma na celu przywrócenie jego wartości.

Za 81 900 zł wykonywana zostanie dokumentacja projektowa groty – elizeum – podziemnej rotundy w parku Marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego. Znajduje się w bardzo złym stanie. Wybudowana została w latach 1776-1778.

W programie dotyczącym dofinansowań znalazły się również zabytki związane z kulturą i historią żydowską. 17 tys. złotych przewidziano na wykonanie prac projektowych pn. „Zabezpieczenie i wyeksponowanie pozostałości rytualnej łaźni – mykwy w Żelechowie. Powstała w latach 30 XX wieku. Jest pozostałością po siedzibie gminy żydowskiej, która została zburzona podczas drugiej wojny światowej. – Dbamy i szanujemy historię i jej ślady. Nasz program dofinansowań pomaga w utrzymaniu ważnych zabytków w jak najlepszym stanie – mówi prof. Jakub Lewicki, Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków.

W 2022 roku na konserwację zabytków z budżetu instytucji przeznaczono 17 milionów złotych. Środki przekazano na realizację ponad 160 zadań.

Europejskie Dni Dziedzictwa z ulicą Targową

wtorek, 13 września 2022 08:32

Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków włączył się w 30. edycję Europejskich Dni Dziedzictwa 2022.

W jego trakcie będzie można poznać tajemnicę praskiej ulicy Targowej. W swojej historii niejednokrotnie zmieniała swoje oblicze. Parterowe, kryte gontem domy zastępowane były przez okazałe kamienice. Główna arteria Pragi przyciąga do siebie nie tylko miłośników historycznych budynków.

Więcej szczegółów wydarzenia pod tym linkiem:

https://edd.nid.pl/wydarzenia/ulica-targowa-glowna-arteria-pragi/

Więcej o tegorocznej jubileuszowej edycji EDD:

https://edd.nid.pl/aktualnosci/polaczeni-dziedzictwem-haslo-edd-2022/